'Hoe langer Den Haag wacht, hoe hoger de prijs'

V&VN-voorzitter Bianca Buurman: "Het is onheilspellend: er zijn nu aanzienlijk minder IC-verpleegkundigen aan het werk dan vóór de coronapandemie. Terwijl we juist méér IC-verpleegkundigen nodig hebben. Hierdoor kunnen we bij een volgende coronapiek nauwelijks nog opschalen op de IC’s. De personeelstekorten worden steeds nijpender. Niet alleen op de IC’s, maar in alle onderdelen van de zorg. Het demissionaire kabinet loopt ondertussen met een wijde boog om de nationale zorgcrisis heen.

Anderhalf jaar geleden leverden de verpleegkundigen van V&VN IC en de intensivisten van de NVIC hun opschalingsplan voor de IC-capaciteit in bij het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ). Het LNAZ had namelijk van de minister van VWS de opdracht gekregen om met een plan te komen voor 'de structurele en flexibele opschaling van IC-capaciteit in de Nederlandse ziekenhuizen'. Het was de tijd dat politici in de Tweede Kamer tegen elkaar opboden. De IC-capaciteit moest naar 2.000 bedden. Naar 2.400 bedden. En liefst nog meer.

Begrijpelijk want de grenzen van de capaciteit kwamen snel in zicht. Er was veel angst voor Italiaanse toestanden. Het leek een kwestie van tijd voor patiënten aan de poort van de spoedeisende hulp geweigerd zouden worden. Maar erg realistisch was het niet. De boodschap van V&VN IC en de NVIC was toen: hét grote knelpunt bij opschaling is het tekort aan verpleegkundigen. 1.700 bedden is echt het maximum, dat was de pijnlijke maar eerlijke boodschap.

Roofbouw

Nu na anderhalf jaar corona kunnen we constateren dat er roofbouw is gepleegd. Op IC-verpleegkundigen, op verpleegkundigen uit de rest van het ziekenhuis, op verpleegkundigen en verzorgenden in verpleeghuizen, de wijk, de ggz, de jeugdzorg en de gehandicaptenzorg. We zien collega’s ziek uitvallen, we zien collega’s de zorg verlaten. De instroom van nieuwe collega’s maakt dit verlies bij lange na niet goed.

Nu, met het najaar in aantocht, hebben V&VN IC en de NVIC daarom weer een pijnlijke maar eerlijke boodschap. 1.700 bedden is niet langer haalbaar. 1.350 is het maximum. En zelfs dat houd je niet langer dan een week of vier vol. De les van het afgelopen anderhalf jaar is namelijk dat er een fors prijskaartje hangt aan roofbouw op medewerkers. En met roofbouw bedoel ik meer en harder moeten werken, meer patiënten moeten verzorgen dan normaal, een mindere kwaliteit van zorg kunnen bieden dan waarvoor je de zorg in bent gegaan. Het heeft een enorm zware wissel getrokken op heel veel verpleegkundigen en verzorgenden. In de hele zorg.

Tekort oplossen

Er zou op de IC’s meer capaciteit beschikbaar moeten zijn dan een jaar geleden, maar er is juist minder. Hoe dat komt? Vorig jaar stelden V&VN IC en de NVIC: het tekort aan verpleegkundigen kan alleen worden opgelost door het aantrekkelijker maken van het verpleegkundig beroep. Zowel als het gaat om salariëring als om zeggenschap op alle niveaus, (flexibele) roosters, loopbaanperspectief en extra ondersteuning. Alleen zo kun je voorkomen dat verpleegkundigen massaal de zorg de rug toekeren, zoals nu het geval is. Niet alleen als het gaat om IC-verpleegkundigen en andere collega’s uit het ziekenhuis overigens. Nee, in álle sectoren van de zorg.

Dat was de kern van het advies. Hoe staan we er nu anderhalf jaar later voor? De pijnlijke constatering is: daar is het afgelopen anderhalf jaar veel te weinig aan gedaan. Er is wel geïnvesteerd in beademingsapparatuur en bedden, maar te weinig in mensen. Wat dat betreft is de situatie op de IC’s het topje van de ijsberg. Wat je op de IC’s ziet, zie je terug in de hele zorg. Op de verpleegafdelingen, in de wijkverpleging, in de verpleeghuizen, de ggz - de grenzen zijn bereikt en de rek is eruit. De inspanningen om medewerkers te behouden? Te mager en vrijwel zonder resultaat.

Hogere prijs

Dat kun je de zorgbestuurders verwijten. Maar de grootste blaam treft toch echt dit kabinet en misschien eigenlijk ook alle politieke partijen die nu bij de formatie van een nieuw kabinet betrokken zijn. Keer op keer heeft het kabinet geweigerd om te investeren in verpleegkundigen en verzorgenden. Keer op keer werden rapporten die zulke investeringen aanraadden in een bureaula verstopt. Inmiddels is die bureaula zo vol dat het kabinet de noodzaak van meer waardering voor verpleegkundigen en verzorgenden erkent. Maar dat is dan iets voor een volgend kabinet om op te pakken.

Ik vind dat onbestaanbaar. De zorg zit in een permanente crisis. Je hoeft niet eens sympathie te voelen voor verpleegkundigen en verzorgenden om te begrijpen: zonder hen geen zorg. Ik begrijp niet dat je als demissionair kabinet je ogen sluit voor de nationale zorgcrisis die is ontstaan. In plaats van op oplossingen en investeringen worden we getrakteerd op een eindeloze formatie waarin politiek Den Haag meer bezig is met het eigen hachje en de eigen positie dan met de situatie in het land. Als samenleving betalen we hiervoor de prijs. Hoe langer Den Haag wacht, hoe hoger die prijs zal zijn."