Dertig jaar FNI. Een korte terugblik, maar vooral: wat brengt de toekomst?

Het Florence Nightingale Instituut (FNI) bestaat dertig jaar en dat is woensdag 4 oktober gevierd met een drukbezocht symposium op het V&VN-kantoor in Utrecht. Een van de sprekers was Manon Parry, deze week benoemd tot bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de geneeskunde, verpleging en verzorging. Museumconservator Hugo Schalkwijk vertelde over het verleden, heden en de toekomst van online museum FNI: “Erfgoed is niet alleen iets van vroeger. Het zegt ook veel over de wereld waarin wij nu leven en over de toekomst die we willen bouwen.”

“Het mooie aan de erfgoedcollectie van FNI is dat die ingaat tegen het heersende beeld in de geschiedenis van verpleegkundigen en verzorgenden, namelijk dat van rust, reinheid en regelmaat, strak gesteven uniformen en naamloze handen aan het bed”, zegt historicus en museumconservator Hugo Schalkwijk. “Onze collectie bewijst het tegendeel. De verhalen die we in ons museum vertellen, zijn heel individueel en divers. Iedere verpleegkundige of verzorgende had zijn of haar eigen motieven en manieren om de wereld een beetje beter te maken.” Zo is uit historisch onderzoek bijvoorbeeld ook gebleken dat verpleegkundigen een rijkere traditie in actievoeren hebben dan vaak wordt aangenomen.

Hugo: “Wat verder opvalt als je kijkt naar onze ‘Hall of Fame’ van betekenisvolle verpleegkundigen uit de geschiedenis van de verpleegkunde, is dat ze allemaal vrouw zijn en wit.” De Britse Florence Nightingale (1820-1910), grondlegger van de moderne verpleegkunde, opende de deur voor vrouwen van goede komaf die graag wilden werken – iets wat in de negentiende eeuw niet gebruikelijk was. Hugo: “Doordat witte vrouwen van goede komaf hun intrede deden in de verpleegkunde, steeg de status van het beroep ‘verpleegster’.

“Tegelijkertijd sloot deze ontwikkeling de deur voor mannen en vrouwen van kleur, die daarvóór een lange traditie in het verzorgen van patiënten hadden. Bovendien ging de maatschappij vrouwelijke waarden als dienstbaarheid en zorgzaamheid aan het beroep koppelen. Ontzettend beeldbepalend en anno nu nog steeds voelbaar!”

Verpleegkundig leiders als Florence Nightingale en Anna Reynvaan (1844-1920), verpleegkundige en adjunct-directeur in het Buitengasthuis en het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam, hebben dit beeld (onbedoeld) versterkt. Later hebben de media dit stereotiepe beeld overgenomen en bleven ze dat herhalen. Hugo: “Dat heeft een enorme weerslag op de verpleging gehad. Verpleegkundigen die niet voldeden aan dit zogenoemde ideaalbeeld, zijn hierdoor lange tijd miskend.” En daarin wil het FNI verandering brengen.

Meer diversiteit

Voor nu en de toekomst is het speerpunt van het online museum: meer diversiteit en inclusiviteit in de erfgoedcollectie. Meer onderzoek naar bijvoorbeeld verpleegkundigen van kleur en verpleegkundigen uit de lhbti-communities, maar ook naar de rol van mannen in de verpleging.

Hugo: “Daarnaast willen we meer aandacht gaan besteden aan de diversiteit van het werk zelf. Dus niet alleen het werk belichten van verpleegkundigen in het ziekenhuis, maar ook verhalen vertellen over verpleegkundigen op de barricade voor een gezondere maatschappij, over verpleegkundigen die op straat of in de methadonbus zorgden voor mensen aan de rand van de samenleving, of over verpleegkundigen die zich inzetten voor cliënten die (nog) niet ziek zijn, zoals in de jeugdgezondheidszorg.”

Met een luisterrijk verleden en een indrukwekkende erfgoedcollectie staat FNI in de startblokken voor de toekomst: een toegankelijk en gevarieerd online museum vol boeiende verhalen waarin iedereen zich kan herkennen.