Eerst een gesprek met de verpleegkundige

Wat medisch gezien de beste behandeling is, is niet altijd de beste keuze voor een patiënt. Op de afdeling Chirurgie in het UMCG gaan verpleegkundigen met patiënten in gesprek over de behandeling die ze het liefst willen.

Wat betekent een ingreep voor het leven en dagelijks functioneren van een patiënt? Het is een vraag die Hanneke van der Wal (39), verpleegkundige en verplegingswetenschapper op de afdeling Chirurgie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), zich steeds vaker stelde. Een behandeling in het ziekenhuis verloopt, grof geschetst, als volgt: een patiënt komt binnen, er wordt een diagnose gesteld, een behandelplan opgesteld en dat wordt uitgevoerd. Lang niet altijd krijgt iemand de kans om goed te vertellen wat zijn of haar wensen en verwachtingen zijn. Jammer, want juist zeggenschap hebben over je eigen behandeling, en daarmee ook over je eigen leven, is belangrijk voor een patiënt.

In het UMCG hebben ze daarom een nieuwe manier van werken ontwikkeld voor mensen met kanker vanaf zeventig jaar. Die krijgen eerst een gesprek van een uur met een verpleegkundige. Pas daarna wordt een behandelplan opgesteld. Hanneke: “Wat wij doen, is een behandelplan maken waarbij we de voorkeur van patiënten in kaart brengen. We kijken naar wat de patiënt wil, maar ook hoe het fysiek én sociaal cognitief met hem of haar gaat. Dat bespreken we met een team van artsen. Samen bekijken we dan wat de behandelopties zijn, waarin we ook de overweging meenemen om niks te doen.”

Patiëntveiligheid

Zeven jaar geleden zijn ze begonnen met deze manier van werken. Het medisch dossier en het verpleegkundig dossier waren toen nog gescheiden. Hanneke: “De oncologisch chirurg zag de patiënt op de polikliniek, maar had geen inzicht in het verpleegkundig dossier. Hij vroeg zich af: weet de patiënt wat de impact van een operatie is?” Een chirurg heeft alle medische informatie, maar weet vaak beperkt iets van de thuissituatie, of hoe fit een patiënt is. Verpleegkundigen weten dat wel, maar hun inbreng bij het opstellen van een behandelplan was nagenoeg nul.

Hanneke: “Bij een zeventigjarige patiënt met een tumor aan haar arm was op papier de beste medische behandeling om de tumor te verwijderen en een deel van haar arm te amputeren. Ik wist dat deze vrouw zich prima thuis kon redden, maar nog belangrijker: dat haar passie handwerken was. Dat zou ze na de operatie niet meer kunnen doen. Samen met haar besloten we om niet te opereren. Ze koos voor de kwaliteit van haar leven.”

Een gesprek vooraf kan ook de patiëntveiligheid verbeteren, met name bij ouderen. Deze patiënten kunnen in het ziekenhuis gezondheidsschade oplopen. Dat kun je voorkomen door te vragen wat voor hen belangrijk is. Hanneke: “Mijn collega vergelijkt het weleens met een Jenga-toren. De toren is stabiel, maar op het moment dat iemand kwetsbaar is en je haalt er een blokje tussenuit, kan de toren instorten. Bij een operatie kunnen complicaties ontstaan waardoor de patiënt langer in het ziekenhuis moet blijven en misschien daarna niet meer zelfstandig kan wonen. Het is belangrijk om dit van tevoren met patiënten te bespreken.”

‘Wij zijn laagdrempelig’

Een andere reden waarom de gesprekken met verpleegkundigen belangrijk zijn, is dat oudere mensen niet zijn gewend dat er wordt gevraagd wat zij willen. Tegen een arts zullen ze dat ook niet zo snel zeggen. Daarom is die rol van verpleegkundige zo belangrijk. Hanneke: “Onze kracht is dat we laagdrempelig zijn, en ook heel goed in staat zijn om het gevoel  van veiligheid en betrokkenheid te creëren. En we hebben heel veel kennis over het dagelijks functioneren: wat is belangrijk, welke kans op verlies van functioneren is er, welke complicaties van behandelingen zijn er? Wij kijken niet alleen naar het lichamelijke defect, maar naar de totale context. Patiënten vinden dat prettig, ze voelen zich meer dan alleen hun ziekte. Ze willen ook worden gezien als mens.”

Zo’n gesprek en de bespreking daarvan in het multidisciplinaire overleg leidt ertoe dat ongeveer 30 procent van de patiënten kiest voor een andere behandeling dan waaraan in eerste instantie werd gedacht, blijkt uit onderzoek. Dit omdat die behandeling minder intensief is, en er dus minder risico op gezondheidsschade is. Soms is de levensduur dan korter, maar kiest de patiënt voor kwaliteit van leven. Hanneke: “Het doel is niet om minder te behandelen, het doel is dat de behandeling aansluit bij de wensen van een patiënt. En dat is niet per se levensverlenging, maar kan ook onafhankelijkheid zijn.”

Ook voor verpleegkundigen is deze manier van werken waardevol. Het maakt het belang en de rol van verpleegkundigen binnen de zorg helder. Hanneke: “Verpleegkundigen zijn vaak geen gesprekspartner, terwijl we het met elkaar moeten doen en van elkaar kunnen leren.”

Bron: V&VN Magazine: Veiligheid | Tekst: Saskia Smith | Beeld: Tryntsje Nauta